Mustafa Fidan
???? Moore Yasası Bitti mi? 2nm’ye İnilmez Deniyordu, Şimdi Ne Oldu?
Yıllarca işlemci teknolojisinin evrimini belirleyen Moore Yasası, son yıllarda tartışmaların odağında. Özellikle 5 nm altına inilmesinin mümkün olmayacağı yönündeki öngörüler, bugün gelinen noktada sorgulanıyor. Çünkü TSMC, Samsung ve Intel gibi devler artık 2 nm üretim süreçlerine geçmiş durumda ya da geçmek üzere.
Peki ne oldu da bu “fiziksel sınır” aşıldı? Moore Yasası gerçekten bitti mi? Yoksa yeniden mi yorumlanıyor?
???? Moore Yasası Nedir?
1965’te Intel’in kurucularından Gordon Moore tarafından ortaya atılan yasa şunu söylüyordu:
“Entegre devrelerdeki transistör sayısı her 18–24 ayda bir iki katına çıkar.”
Bu kural, yaklaşık 50 yıl boyunca işlemci gelişimini yönlendirdi: Daha küçük transistör → Daha fazla sayıda transistör → Daha güçlü işlemci → Aynı boyutta yonga.
Ama bu durum 2010’ların ortasında yavaşlamaya başladı.
⛔ Moore Yasası Neden “Tıkandı”?
1. Fiziksel Sınırlar
- Transistörler nanometre boyutunda küçüldükçe, kuantum tünelleme gibi etkiler devreye girdi.
- Isı, elektrik kaçağı, kararsızlık gibi sorunlar büyüdü.
2. Artan Maliyetler
- 5 nm altı üretim, milyarlarca dolarlık yatırım gerektiriyor.
- EUV litografi makineleri (ASML) çok pahalı ve karmaşık.
3. Verim Sorunu (Yield)
- Daha küçük üretim süreci = Daha çok üretim hatası riski
- Düşük yield, ürün fiyatlarını artırıyor
???? Şu An Ne Durumdayız?
| Firma | En İyi Süreç (2025) | Transistör Yoğunluğu | Notlar |
|---|---|---|---|
| TSMC | 3nm (N3B/N3E) ve 2nm (2025 H2) | ~290M/mm² | Apple M3’te kullanıldı, 2nm deneme üretimi başladı |
| Samsung | 3nm GAAFET, 2nm (2025 sonu) | ~200M/mm² | GAAFET teknolojisine geçti |
| Intel | Intel 4 → Intel 18A (yaklaşık 1.8nm) | ~250–300M/mm² | RibbonFET + PowerVia ile sıçrama hedefliyor |
???? Peki Nasıl Aşıldı Bu Sınırlar?
Yeni nesil üretim süreçlerinde artık sadece “boyut küçültme” değil, mimari ve fiziksel devrimler de devrede:
✅ 1. FinFET’ten GAAFET’e Geçiş
- Klasik FinFET (3D transistör) teknolojisinin sınırına gelindi
- GAAFET (Gate-All-Around FET) ile kontrol gücü artıyor, kaçağı azalıyor
- Samsung 3nm ile bunu ilk kullanan oldu
✅ 2. EUV Litografi
- Aşırı ultraviyole (EUV) lazer ile çok daha hassas ve ince desen kazıma mümkün
- ASML makineleri bu teknolojide tekel konumda
✅ 3. Çiplet ve 3D Yonga Mimarileri
- AMD’nin chiplet (yonga kümesi) sistemi: Aynı pakette birden fazla küçük yonga
- Intel ve TSMC, 3D stacking ile dikeyde katmanlı yonga üretiyor
- Boyut küçülmeden performans artışı sağlanabiliyor
???? Moore Yasası Gerçekten Bitti mi?
???? Cevap: Klasik anlamda evet, ama ruhsal olarak hayır.
- 2010’lara kadar Moore Yasası boyut küçülmesiyle ilerliyordu
- 2020’lerden itibaren Moore Yasası artık farklı yollarla (3D yonga, mimari optimizasyon, yapay zekâ destekli donanım) yaşatılıyor
Yani artık “her 2 yılda bir transistör sayısı artar” değil,
“her 2 yılda bir performans ve verimlilik artar” anlayışı benimsendi.
✍️ Sonuç: Moore Yasası Evrildi, Ölmedi
Evet, transistör küçültmenin fiziksel sınırları var. Ama yarı iletken dünyası, bu sınırları yeni üretim teknikleri, mimariler ve mühendislik çözümleriyle aşmayı sürdürüyor. Moore Yasası artık bir fiziksel kural değil, bir inovasyon rehberi haline geldi.
