Form faktör, bilgisayar donanımında kullanılan cihazların fiziksel boyutlarını, şeklini ve bağlantı türlerini tanımlayan bir terimdir. Depolama aygıtları için form faktör, bir diskin anakarta veya diğer donanımlara nasıl fiziksel olarak bağlandığını belirler. Bu, cihazın fiziksel boyutlarını ve tasarımını, soket uyumluluğunu ve bazen veri ve güç bağlantı şekillerini içerir. Özellikle SSD’ler ve sabit diskler gibi depolama aygıtları söz konusu olduğunda, form faktör, cihazın kasaya uyumlu olup olmayacağını ve hangi tür bağlantı arayüzlerini desteklediğini belirler.

Form Faktör Neden Önemlidir?

Form faktörü, cihazların:

• Uyumluluk: Bir bilgisayar kasası, anakart veya bağlantı yuvasıyla fiziksel olarak uyumlu olup olmadığını,
• Boyut: Donanımın kasada ne kadar yer kaplayacağını,
• Performans: Hangi veri yolu veya arayüz üzerinden iletişim kuracağını,
• Verimlilik: Enerji tüketimi, soğutma gereksinimleri gibi etkenleri doğrudan etkiler.

Depolama Aygıtlarında Yaygın Form Faktörler

1. 2.5 inç (SATA SSD ve HDD)

• Kullanım Alanı: Genellikle dizüstü bilgisayarlarda ve bazı masaüstü bilgisayarlarda kullanılır.
• Bağlantı Tipi: SATA arayüzünü kullanır. SATA 3.0 bağlantısı ile maksimum 6 Gb/s hız sunar.
• Boyut: 2.5 inç genişliğe sahip bu diskler, ince yapılarıyla dizüstü bilgisayarlar ve dar alanlar için uygundur.
• Performans: SATA tabanlı olduğundan, maksimum 550 MB/s civarında okuma/yazma hızına sahiptir.

2. 3.5 inç (HDD)

• Kullanım Alanı: Genellikle masaüstü bilgisayarlarda kullanılan manyetik sabit diskler (HDD) için en yaygın form faktördür.
• Bağlantı Tipi: SATA veya eski IDE bağlantı arayüzlerini kullanır.
• Boyut: 3.5 inç genişliğe sahiptir ve daha büyük boyutları sayesinde daha yüksek kapasiteler sunabilir.
• Performans: Daha büyük form faktörü nedeniyle daha fazla veri depolama alanı sunar, ancak SSD’lere göre çok daha yavaştır.

3. M.2 (SSD)

• Kullanım Alanı: Hem dizüstü hem de masaüstü bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılır. Bu form faktör, çok ince ve kompakt bir yapıdadır.
• Bağlantı Tipi:
• M.2 SATA: M.2 bağlantısı kullanmasına rağmen SATA protokolünü kullanır ve hız olarak 2.5 inç SATA SSD’lerle aynıdır.
• M.2 NVMe: PCIe veri yolunu ve NVMe protokolünü kullanır, çok daha yüksek okuma/yazma hızlarına sahiptir (3500 MB/s ve üstü).
• Boyut: Genellikle 22 mm genişlikte ve çeşitli uzunluklarda gelir (örneğin: 2280, 2260, 2242). “2280” örneğinde 22 mm genişlik ve 80 mm uzunluk anlamına gelir.
• Performans: NVMe kullanıldığında çok yüksek performans sağlar. SATA tabanlı olanlar, performans açısından daha sınırlıdır.

4. PCIe (Add-in Card – AIC)

• Kullanım Alanı: Daha yüksek performans gerektiren sunucular, iş istasyonları ve masaüstü bilgisayarlarda kullanılır.
• Bağlantı Tipi: PCIe slotları üzerinden anakarta bağlanır ve NVMe protokolünü kullanır.
• Boyut: Standart PCIe genişleme kartı şeklindedir ve masaüstü bilgisayarların PCIe yuvalarına takılır.
• Performans: PCIe yolunu doğrudan kullanarak çok yüksek veri aktarım hızları sunar. (PCIe 3.0 ve 4.0 ile uyumlu olanlar için daha da yüksek hızlar).

5. U.2 (SSD)

• Kullanım Alanı: Genellikle veri merkezlerinde ve sunucularda kullanılır.
• Bağlantı Tipi: U.2 portu, PCIe üzerinden çalışır ve NVMe protokolünü kullanır.
• Boyut: 2.5 inç boyutlarında, ancak SAS veya SATA SSD’lere benzeyen bir yapıya sahiptir. Ancak, U.2 diskler M.2’den farklı olarak ayrı bir kablo ile bağlanır.
• Performans: Yüksek hız sunan NVMe SSD’lerdir ve genellikle yoğun iş yükü olan sistemlerde tercih edilir.

Form Faktör ve Bağlantı Tipi Arasındaki İlişki

• Form faktör, cihazın fiziksel boyutunu ve şekilsel uyumluluğunu belirlerken, bağlantı tipi cihazın hangi veri yolunu kullanarak bilgisayara bağlanacağını tanımlar.
• M.2, bir form faktördür, ancak SATA veya NVMe/PCIe bağlantılarını kullanabilir.
• 2.5 inç SSD, fiziksel olarak aynı görünebilir, ancak sadece SATA bağlantısını destekler.
• PCIe kartları, genellikle NVMe diskleri barındırır ve doğrudan PCIe slotuna takılır.

Özet

Form faktör, bir disk veya donanımın fiziksel boyutlarını ve nasıl takılıp kullanılacağını tanımlayan önemli bir kavramdır. Farklı form faktörler, cihazların uyumlu olduğu bağlantı yuvalarını ve kullanım alanlarını belirler. Örneğin, 2.5 inç bir SSD, SATA bağlantısı kullanırken, M.2 form faktöründeki bir SSD hem SATA hem de PCIe/NVMe bağlantılarıyla kullanılabilir. Form faktör, cihazın performansı üzerinde de dolaylı bir etkiye sahiptir, çünkü farklı form faktörleri farklı bağlantı hızlarını destekler.

Disklerin form faktör çeşitlerini detaylı bir tablo şeklinde aşağıda sunuyorum. Tabloda her form faktörünün boyutu, bağlantı arayüzü, kullanım alanı ve hız gibi özellikleri yer almaktadır.

Açıklamalar:

1. 3.5 inç ve 2.5 inç: Bu form faktörler, HDD ve SSD’ler için en yaygın kullanılan boyutlardır. SATA bağlantısı kullanıldığında her iki boyut da kullanılabilir.
2. M.2: Bu form faktör, ince ve kompakt yapısıyla modern dizüstü bilgisayarlarda ve masaüstü bilgisayarlarda sıkça tercih edilir. Hem SATA hem de NVMe protokollerini destekleyebilir.
3. PCIe (AIC): PCIe kartı şeklinde olan SSD’ler, daha çok masaüstü bilgisayarlarda kullanılır ve PCIe slotlarına doğrudan bağlanarak yüksek hız sunarlar.
4. U.2: Yüksek performans gerektiren sunucu ve veri merkezi uygulamalarında kullanılır.
5. mSATA: M.2’den önce kullanılan daha küçük bir SSD form faktörüdür ancak günümüzde daha az tercih edilmektedir.
6. CFast: Daha çok taşınabilir cihazlar ve profesyonel video ekipmanlarında kullanılan bir form faktördür.