Mustafa Fidan
Bottleneck (Darboğaz) Riski Nedir?
Yüksek performanslı bilgisayar sistemlerinde “bottleneck” (darboğaz) terimi, sistemin bir bileşeninin diğerlerinin performansını kısıtlaması anlamına gelir. Özellikle yapay zeka, 3D modelleme, video işleme ve yüksek FPS’li oyunlar gibi işlem gücü isteyen senaryolarda bu sorun ciddi performans kayıplarına neden olabilir.
Bottleneck Nasıl Oluşur?
Bottleneck, temel olarak sistemin zayıf halkasının diğer güçlü bileşenlerin potansiyelini kullanamamasına neden olmasıdır. Örneğin:
- RTX 4090 gibi güçlü bir ekran kartı kullanıyorsunuz ama işlemciniz düşük seviye bir i5 modeli. Bu durumda ekran kartı tam performans gösteremez çünkü CPU veri işleme kapasitesi yetersizdir.
- Ya da çok güçlü bir işlemciniz var ama eski bir HDD kullanıyorsunuz, bu durumda sistemin genel yanıt süresi yavaş kalır.
Bottleneck Neye Göre Değişir?
Her sistem farklıdır ve darboğazın yeri kullanım senaryosuna göre değişebilir:
| Kullanım Türü | Darboğaz Riski Taşıyan Bileşenler |
|---|---|
| Oyun | CPU – GPU – RAM |
| Yapay Zeka (AI) | GPU – RAM – Depolama (I/O) |
| Video Render | CPU – GPU – Disk |
| Veri Bilimi | RAM – Disk – GPU |
| Sanallaştırma | CPU – RAM – Disk IOPS |
Bottleneck Belirtileri Nelerdir?
- GPU %40 kullanılıyor ama CPU %100’de çalışıyorsa = CPU darboğazı.
- RAM sürekli doluyorsa ve sistem disk takılıyor gibi davranıyorsa = RAM darboğazı.
- Uygulamalar açılırken ya da dosyalar işlenirken gecikme varsa = Disk darboğazı.
Yapay Zeka Sistemlerinde Bottleneck Riskine Örnek
Bir yapay zeka eğitim sisteminde:
- RTX 4090 kullanıyorsunuz.
- Ama CPU olarak i5-12400 var.
- RAM ise 16 GB DDR4.
Bu durumda:
- CPU veri hazırlığını yetiştiremeyebilir.
- RAM veriyi tutmak için yetersiz kalır.
- GPU, bu iki bileşen yüzünden tam performans gösteremez.
Çözüm: Uyumlu parçalar seçilmeli. Örneğin:
- En az i9 veya AMD Threadripper.
- 64 GB DDR5 ECC RAM.
- NVMe Gen 4 SSD.
Bottleneck Riskini Azaltmak İçin Neler Yapılmalı?
- Dengeyi Koru: Parçalar birbirine yakın performansta olmalı.
- Yük Analizi Yap: Hangi işlem neyi zorluyor? İzleme araçlarıyla analiz et.
- Geleceği Düşün: Upgrade planı varsa anakart ve PSU kapasitesini yüksek seç.
- PCIe Hatlarına Dikkat Et: Özellikle yüksek performanslı GPU + NVMe sistemlerde PCIe lane paylaşımı darboğaz yaratabilir.
- ECC RAM, RAID, GPU compute gibi özellikleri ihtiyaç doğrultusunda seç.
Sonuç
Bottleneck, sadece bir donanımın yetersizliği değil, sistem tasarımında yapılan hataların sonucudur. Bu yüzden bilgisayar toplarken yalnızca en pahalı parçayı değil, parçalar arası uyumu göz önünde bulundurmak gerekir.
