Mustafa Fidan
Bir dizüstü bilgisayar veya bilgisayardaki Temel Giriş/Çıkış Sistemi (BIOS) veya Birleşik Genişletilebilir Ürün Yazılımı Arayüzü (UEFI), anakart üzerine yerleştirilmiş temel bir ürün yazılımı parçasıdır. Birincil amacı, önyükleme işlemi sırasında temel donanım bileşenlerini başlatmak ve bunlara düşük düzeyde kontrol sağlamaktır. Tipik bir dizüstü bilgisayar veya bilgisayarda BIOS’un nasıl çalıştığına dair basitleştirilmiş bir genel bakış:
- Açılışta Kendi Kendine Test (POST):
- Dizüstü bilgisayarınızı veya bilgisayarınızı açtığınızda, BIOS Açılışta Kendi Kendini Sınama (POST) işlemini başlatır.
- POST, BIOS’un işlemci, bellek, depolama aygıtları ve diğer çevre birimleri gibi kritik donanım bileşenlerinin bütünlüğünü ve işlevselliğini kontrol ettiği bir tanılama işlemidir.
- POST sırasında herhangi bir sorun algılanırsa, BIOS önyükleme işlemini durdurabilir ve bir hata mesajı görüntüleyebilir.
- BIOS/UEFI Donanım Yazılımı Başlatma:
- POST başarıyla tamamlandığında, BIOS aygıt yazılımını başlatır. Modern sistemler için bu, geleneksel BIOS aygıt yazılımı yerine UEFI aygıt yazılımını içerebilir.
- Üretici yazılımı, donanım bileşenlerini başlatmak ve yönetmek için bir çalışma zamanı ortamı sağlar.
- Önyükleme Aygıtı Seçimi:
- BIOS/UEFI, işletim sisteminin yükleneceği önyükleme aygıtını belirler. Bu bir sabit disk, solid-state sürücü, USB sürücü, CD/DVD-ROM veya diğer depolama aygıtları olabilir.
- Önyükleme sırası BIOS/UEFI ayarlarında belirtilir ve sistemin önyüklenebilir işletim sistemini aradığı sırayı belirler.
- Önyükleyici Çalıştırılması:
- BIOS/UEFI, başlangıç önyükleyicisini belirtilen önyükleme aygıtından yükler. Geleneksel BIOS sistemleri için bu, Ana Önyükleme Kaydı (MBR) olabilirken, UEFI sistemleri EFI Sistem Bölümünü (ESP) kullanır.
- Önyükleyici, işletim sistemi çekirdeğini belleğe yüklemekten sorumludur.
- İşletim Sistemi Başlatma:
- Önyükleyici işletim sistemi çekirdeğini yükledikten sonra kontrol işletim sistemine geçer.
- İşletim sistemi daha sonra sistemin kaynaklarını devralır ve bileşenlerini başlatmaya başlar.
- BIOS Kesintileri ve Hizmetleri:
- İşletim sisteminin yürütülmesi sırasında uygulamaların veya aygıt sürücülerinin belirli düşük düzeyli işlevler veya hizmetler için BIOS ile etkileşime girmesi gerekebilir.
- Bu etkileşim genellikle BIOS kesintileri veya belirli BIOS işlevlerine yapılan çağrılar aracılığıyla yapılır.
- ACPI (Gelişmiş Yapılandırma ve Güç Arayüzü):
- BIOS/UEFI, güç durumlarını yönetmek, sistem aygıtlarını yapılandırmak ve güç düğmesine basılması veya kapağın kapatılması gibi çeşitli olayları yönetmek için ACPI aracılığıyla işletim sistemiyle iletişim kurar.
- Kullanıcı Yapılandırması ve Kurulumu:
- BIOS/UEFI ayrıca önyükleme işlemi sırasında erişilebilen bir kurulum yardımcı programı sağlar. Kullanıcılar, bu kurulum yardımcı programı aracılığıyla önyükleme sırası, donanım parametreleri ve güvenlik ayarları dahil olmak üzere çeşitli sistem ayarlarını yapılandırabilir.
Modern sistemlerde UEFI’nin daha gelişmiş özellikleri, daha büyük depolama aygıtlarına desteği ve iyileştirilmiş güvenliği nedeniyle geleneksel BIOS’un yerini büyük ölçüde aldığını belirtmek önemlidir. “BIOS” terimi hala yaygın olarak kullanılsa da sisteme bağlı olarak geleneksel BIOS veya UEFI’yi ifade edebilir. Donanım başlatma ve sistem önyüklemesiyle ilgili temel işlevler ikisi arasında benzer kalır.
