USB PD Sistemi ve Hızlı Şarj Teknolojisinin Evrimi

Geleneksel elektrik ile çalışan ve sabit voltajla şarj edilen cihazlar yerine, daha akıllı ve hassas ayarlamalar yapabilen evrensel bir sistem olarak USB Power Delivery (USB PD) öne çıkmaktadır. USB PD teknolojisi, şarj sürecini cihazın gereksinimlerine göre optimize ederek pil sağlığını korumakta, enerji verimliliğini artırmakta ve cihaz ömrünü uzatmaktadır.

Örneğin, bir üretici 30 dakika içinde %50 şarj olacak şekilde bir pil tasarladıysa, geleneksel sistemlerde adaptör sabit bir voltaj sağlayarak bu süre içinde pilin %50 dolmasını sağlardı ve tam doluma kadar aynı voltajla enerji vermeye devam ederdi. Bu durum pilin gereğinden fazla ısınmasına, enerji kayıplarına ve cihazın ömrünün kısalmasına neden olurdu. Ancak USB PD sistemi, dinamik ayarlamalar yaparak cihazın şarj sürecini optimize eder. Voltaj ve akım seviyelerini sürekli değiştirerek cihazın önceden belirlenmiş parametreler çerçevesinde güvenli ve verimli bir şekilde şarj olmasını sağlar.

USB Power Delivery (PD), USB Type-C bağlantı noktası üzerinden enerji iletimini optimize eden bir protokoldür. Bu protokol, cihazlar arasında güç iletimini artırarak ve daha esnek hale getirerek, farklı cihazların enerji ihtiyaçlarını daha verimli bir şekilde karşılamayı amaçlar.

Type-C arabirimi ortaya çıkmadan önce, USB kablosunun yalnızca 2.5W güç sağlamasına izin verilirken, USB Type-C kablosu maksimum gücün 5V/3A’ya (15W) kadar olmasına izin veriyordu. Power Deliver 3.0 (PD) protokolü ise voltaj ve akımı 20V/5A’ya (100W) yükseltilebilir, bu da büyük bir pilli bir dizüstü bilgisayarı şarj etmek gibi büyük cihazların USB arabirimi üzerinden güç beslemesine izin verir.

Yeni USB PD 3.0 protokolü, Programlanabilir Güç Kaynağı (PPS) protokolünü de destekleyerek veri yolunun voltajının ve akımının hassas bir şekilde düzenlenmesine olanak tanır.

Aşağıda USB Power Delivery (USB PD) protokolünün versiyonları ve özelliklerini detaylı bir tablo bulunmaktadır.

VersiyonÇıkış YılıMaksimum Güç (Watt)Voltaj Seviyeleri (V)Öne Çıkan Özellikler
USB PD 1.0201210W – 100W5V, 12V, 20V5 farklı güç profili sunar (10W, 18W, 36W, 60W, 100W)
USB PD 2.02014100W5V, 9V, 12V, 15V, 20VProgramlanabilir Güç Kaynağı (PPS) tanıtıldı, akıllı güç yönetimi eklendi
USB PD 3.02017100W5V, 9V, 12V, 15V, 20VGelişmiş güvenlik özellikleri, veri hattı koruması ve hata bildirimi
USB PD 3.12021240W5V, 9V, 12V, 15V, 20V, 28V, 36V, 48VExtended Power Range (EPR) ile 240W’a kadar destek, daha güçlü cihazlar için uyum sağlandı

Ek Açıklamalar:

  • USB PD 3.0: Temel olarak USB PD 2.0’a göre hata tespiti ve güvenlik iyileştirmeleri içerir.
  • USB PD 3.1: Yüksek güç ihtiyacı olan dizüstü bilgisayarlar, iş istasyonları ve monitörler için daha yüksek voltaj seviyeleri sunar.

USB Implementers Forum (USB-IF), USB (Universal Serial Bus) teknolojisinin gelişimi ve standardizasyonundan sorumlu olan bir organizasyondur. 1995 yılında kurulan bu forum, USB standardını geliştiren ve tanıtan bir grup endüstri liderinden oluşur. USB-IF’in başlıca amacı, USB teknolojisinin yaygınlaştırılmasını sağlamak, USB cihazlarının uyumluluğunu denetlemek ve kullanıcıların yüksek kaliteli USB ürünlerine erişimini sağlamaktır.

USB-IF, şu işlevleri yerine getirir:

  • USB standardını geliştirmek ve sürdürmek: USB bağlantı noktaları ve protokollerinin tüm dünyada uyumlu ve verimli şekilde çalışmasını sağlamak.
  • Test ve sertifikasyon: USB cihazlarının uyumlu olup olmadığını denetleyen test programları düzenler ve ürünlere “USB sertifikası” verir.
  • Eğitim ve kaynak sağlamak: USB teknolojileri hakkında eğitimler ve rehberler sunarak, hem üreticilere hem de kullanıcılarına yardımcı olur.
  • İnovasyon ve yeni teknolojilere öncülük etmek: Yeni nesil USB teknolojilerinin (örneğin, USB 3.0, USB-C) geliştirilmesine katkıda bulunur.

USB-IF üyeleri arasında donanım üreticileri, yazılım geliştiricileri ve teknoloji şirketleri bulunur.

USB Power Delivery (PD) 3.1 Protokolü:

USB Power Delivery (USB PD), cihazlara daha yüksek güç sağlamayı amaçlayan bir şarj protokolüdür. USB PD 3.1, 2021 yılında USB Implementers Forum (USB-IF) tarafından duyurulmuş olup, selefi olan USB PD 3.0’ın sunduğu 100W maksimum güç seviyesini 240W’a çıkararak önemli bir yenilik sunmuştur.

USB PD 3.1, önceki sürümlere kıyasla daha yüksek güç çıkışlarını desteklemek için yeni voltaj seviyeleri ve genişletilmiş güç aralıkları sunar.

Temel teknik özellikleri şunlardır:

1. Genişletilmiş Güç Aralığı (Extended Power Range – EPR)

EPR, USB PD 3.1’in en büyük yeniliklerinden biridir ve mevcut Standart Güç Aralığı (Standard Power Range – SPR) sınırlarını aşarak 100W üzerindeki güç seviyelerini destekler.

EPR’nin Getirdiği Yenilikler:

Maksimum Güç Artışı:

  • USB PD 3.0’da en fazla 100W (20V/5A) güç sağlanabilirken,
  • USB PD 3.1 ile 240W’a kadar (48V/5A) güç çıkışı mümkündür.

Yeni Voltaj Seviyeleri:

  • USB PD 3.0’da mevcut voltaj seviyeleri: 5V, 9V, 12V, 15V, 20V
  • USB PD 3.1 ile 28V, 36V ve 48V voltaj seçenekleri eklendi.

Gelişmiş Güvenlik Önlemleri:

  • Yüksek voltaj nedeniyle güvenlik önemlidir ve EPR, kablo bağlantısının güvenliğini doğrulamak için özel bir protokol kullanır.
  • EPR güvenlik sinyali: Yüksek voltaj moduna geçmeden önce cihaz ve güç kaynağı arasında ek bir doğrulama gereklidir.

Yeni Kablo ve Konnektör Gereksinimleri:

  • 100W üzerindeki güçler için EPR uyumlu USB-C kabloları kullanılmalıdır.
  • 240W destekleyen kablolar, EPR uyumlu olduklarını belirten özel bir işaret taşır.

    2. Programlanabilir Güç Kaynağı (Programmable Power Supply – PPS) Desteği

    PPS (Programmable Power Supply), USB Power Delivery (USB PD) 3.0 ve 3.1 protokollerinde sunulan dinamik voltaj ve akım ayarlama özelliğidir. Bu teknoloji sayesinde şarj cihazları, bağlı cihaza en uygun voltaj ve akımı sağlayarak daha verimli ve güvenli bir şarj süreci sunar.

    PPS’nin Öne Çıkan Özellikleri

    1. Dinamik Voltaj ve Akım Ayarı

    PPS, voltajı 20mV (0.02V) aralıklarla, akımı ise 50mA (0.05A) aralıklarla değiştirebilir. Bu, cihazların en uygun şarj seviyesinde güç almasını sağlar.

    Örnek:

    • Klasik USB PD şarjında sabit voltaj seçenekleri vardır: 5V, 9V, 12V, 15V, 20V
    • PPS destekli şarj cihazları 5V – 20V arasında hassas aralıklarla değişiklik yapabilir (örneğin: 8.4V, 11.2V, 16.5V gibi ara değerler sunulabilir).
    2. Daha Verimli Şarj ve Daha Az Isınma
    • Bataryanın en ideal voltajda şarj edilmesini sağlar, böylece enerji kaybı ve ısınma azalır.
    • Daha az ısı üretildiği için batarya ömrü uzar.
    • Enerji verimliliğini artırır, bu da özellikle hızlı şarj cihazları için önemlidir.
    3. Daha Hızlı Şarj Desteği
    • PPS, adaptörün cihazın ihtiyacına göre güç sağlamasına izin verdiği için daha hızlı ve stabil bir şarj süreci sağlar.
    • Samsung Super Fast Charging (SFC), Xiaomi HyperCharge, OnePlus Warp Charge gibi hızlı şarj teknolojileri, PPS desteği ile daha yüksek hızlarda şarj sağlayabilir.
    4. Gelişmiş Güvenlik Önlemleri
    • PPS, voltaj ve akımı dinamik olarak kontrol ettiği için aşırı ısınma ve batarya şişmesi risklerini azaltır.
    • Aşırı akım ve kısa devre koruması ile cihazları daha güvenli hale getirir.

    PPS’nin Kullanım Alanları

    • Akıllı Telefonlar ve Tabletler: Daha verimli ve hızlı şarj desteği sağlar.
    • Dizüstü Bilgisayarlar: 100W ve üzeri adaptörlerde bataryanın korunmasına yardımcı olur.
    • Oyun Konsolları ve Aksesuarlar: Daha dengeli enerji akışı sunarak cihazların ömrünü uzatır.
    • Taşınabilir Bataryalar (Power Bank’ler): Çıkış gücünü optimize ederek cihazların daha verimli şarj edilmesini sağlar.

    USB PD 3.1’in Avantajları

    1. Daha Yüksek Güç Kapasitesi

    USB PD 3.1, yüksek performanslı dizüstü bilgisayarlar, iş istasyonları, oyun monitörleri ve büyük ekranlı cihazlar gibi yüksek enerji gereksinimi olan donanımları destekleyebilir.

    2. Tek Bir Kabloyla Daha Fazla Güç:

    Önceki USB PD sürümleri 100W ile sınırlıyken, 240W desteklenmesiyle adaptörlere olan bağımlılık azalır ve standart USB-C kabloları üzerinden daha fazla güç iletimi sağlanır.

    3. Çoklu Cihaz Uyumluluğu

    USB PD 3.1, geriye dönük uyumluluğa sahiptir, yani daha eski USB PD 3.0 ve 2.0 cihazlarıyla da kullanılabilir.

    4. Verimli ve Hızlı Şarj Desteği

    Daha yüksek voltaj seçenekleri sayesinde şarj süresi önemli ölçüde kısalır. Programlanabilir Güç Kaynağı (PPS) teknolojisi, adaptörlerin cihazların ihtiyacına göre voltaj ve akımı optimize etmesine yardımcı olur.

    USB PD 3.1 Kullanım Alanları

    USB PD 3.1’in sunduğu 240W güç desteği, özellikle aşağıdaki alanlarda büyük avantaj sağlar:

    • Oyun ve İş İstasyonu Dizüstü Bilgisayarları: Daha yüksek güç tüketen dizüstü bilgisayarlar, geleneksel adaptörler yerine USB PD 3.1 destekli adaptörlerle şarj edilebilir.
    • 4K ve 8K Monitörler: Harici güç kaynağına gerek duymadan USB-C bağlantısıyla monitörler çalıştırılabilir.
    • Profesyonel Kamera ve Stüdyo Ekipmanları: Yüksek güç gerektiren kamera ve video prodüksiyon ekipmanlarının doğrudan USB-C ile beslenmesi sağlanabilir.
    • E-Mobility ve Endüstriyel Uygulamalar: Elektrikli bisikletler, taşınabilir bataryalar ve endüstriyel cihazlar için güçlü bir enerji kaynağı oluşturur.

    USB PD 3.1, cihazların şarj edilme şeklini dönüştüren önemli bir güncellemedir. 240W’a kadar güç desteği, genişletilmiş voltaj seçenekleri ve gelişmiş güvenlik özellikleri sayesinde, taşınabilir cihazlardan profesyonel donanımlara kadar birçok alanda büyük bir yenilik sunmaktadır. Gelecekte daha fazla cihazın bu protokolü desteklemesi beklenmektedir, böylece kullanıcılar daha esnek ve güçlü bir şarj deneyimi yaşayacaktır.

    Bir dizüstü bilgisayarda USB PD 3.1 desteğini nasıl kontrol edebilirsiniz?

    1. Adaptör (Şarj Cihazı)
    • Güç değerlerine bakın: Adaptörün üzerinde 28V, 36V veya 48V çıkış voltajı belirtilmişse, USB PD 3.1 (EPR) desteği vardır.
    • PPS (Programmable Power Supply) desteği var mı? Yeni nesil dizüstülerde dinamik voltaj ayarlama için PPS özelliği bulunmalıdır.

    Nasıl kontrol edilir?

    • Adaptörün etiketi üzerinde Output (Çıkış) kısmını kontrol edin.
    • Örneğin: Output: 5V/3A, 9V/3A, 15V/5A, 20V/5A, 28V/5A, 36V/5A, 48V/5A şeklinde değerler varsa USB PD 3.1 desteği mevcuttur.
    2. USB-C Portu (Anakart)
    • Dizüstü bilgisayarın teknik özelliklerinde “USB PD 3.1” veya “240W USB-C Charging” gibi ifadeler olup olmadığını kontrol edin.
    • Bazı USB-C portları yalnızca veri aktarımı yapar, şarj desteklemez! “USB-C PD 3.1 (EPR)” veya “Thunderbolt 4 / USB4 PD 3.1” gibi ibareler aranmalıdır.

    Nasıl kontrol edilir?

    • Üreticinin web sitesindeki teknik özellikler (specifications) bölümüne bakın.
    • Windows/Linux kullanıcıları için komut ile kontrol:
      • Windows: Aygıt Yöneticisi → USB Denetleyicileri → “USB Root Hub” özelliklerine bakın.
      • Linux: Terminalde lsusb -v | grep -i power komutunu çalıştırarak desteklenen güç seviyelerini kontrol edebilirsiniz.
    3. Dizüstü Bilgisayarın Teknik Dokümanları (QuickSpecs veya Kullanım Kılavuzu)
    • Üreticinin PDF veya web sayfasında “USB PD 3.1” veya “Extended Power Range (EPR)” desteği olup olmadığını kontrol edin.
    • Örneğin: HP QuickSpecs, Dell Power Manager veya Lenovo’nun donanım kılavuzları gibi kaynakları inceleyin.

    Nasıl kontrol edilir?

    • Laptop modelinizi Google’da şu şekilde arayın:[Laptop Modeli] USB PD 3.1 support site:manufacturer.com
      • Örnek: “Dell XPS 15 9530 USB PD 3.1 support site:dell.com”
    • HP, Lenovo, Dell gibi üreticilerin PDF QuickSpecs belgelerini indirin ve USB PD desteğini kontrol edin.

    USB-PD şarj teknolojisi: Bu sistemlerin çalışması için üreticiler farklı entegreler üretmektedirler. Bu nedenle seçmiş olduğunuz cihazda kullanılan entegrenin detaylandırılması daha kaliteli bir sistem için önem arz edebilmektedir.

    Örnek olarak entegre üreticisi Infineon teknolojinin resmi internet sitesinden bir makaleyi inceleyelim : “Infineon’un yenilikçi CoolGaN™ teknolojisi güç transistörleri için yeni bir standart belirliyor. CoolGaN™ ürünleri silikon yerine galyum nitrür (GaN) transistörler içeriyor. Daha yüksek kritik elektrik alanları, silikon MOSFET’lere kıyasla olağanüstü özgül dinamik açık durum direnci ve daha küçük kapasitanslar sağlıyor ve bu da GaN HEMT’leri yüksek hızlı anahtarlama uygulamaları için harika hale getiriyor. Galyum nitrür transistörler, daha yüksek verimlilik ve daha iyi termal sonuçlarla sonuçlanan azaltılmış ölü sürelerle çalıştırılabilir. Yüksek anahtarlama frekanslarında çalışma, pasif bileşenlerin hacminin küçülmesini sağlayarak genel güç yoğunluğunu iyileştirir. GaN, daha küçük ve daha hafif şarj cihazları ve adaptörler sağlar.” Bu durumda bilgisayar kalitesine doğrudan etki edecek entegreleri de incelememiz gerekiyor.

    Biraz daha detay olsun diye dizüstü bilgisayarlarda kullanılan kaliteli USB PD 3.0 entegreleri için bir tablo oluşturdum. Bu entegreler, USB-C güç dağıtımı (Power Delivery – PD) yönetimi, voltaj regülasyonu, yüksek akım desteği ve güvenlik önlemleri açısından sektörde öne çıkan çiplere sahiptir.

    Dizüstü Bilgisayarlarda Kullanılan Kaliteli USB PD 3.0 Entegreleri

    Marka & ModelMaksimum Güç DesteğiUSB PD SürümüPPS (Programlanabilir Güç Kaynağı)Öne Çıkan ÖzelliklerKullanım Alanları
    Texas Instruments (TI) TPS65988100W (20V/5A)USB PD 3.0VarÇift port desteği, yüksek entegrasyon, I²C ile konfigüre edilebilirUltrabook’lar, premium dizüstüler
    Cypress (Infineon) CCG6DF / CCG6SF100W (20V/5A)USB PD 3.0VarThunderbolt 3/4 desteği, DisplayPort Alt ModeYüksek performanslı dizüstüler
    ON Semiconductor FUSB303B100W (20V/5A)USB PD 3.0YokKompakt boyut, düşük güç tüketimi, USB Type-C DRP (Dual Role Port) desteğiGenel amaçlı dizüstüler, adaptörler
    STMicroelectronics STUSB4500100W (20V/5A)USB PD 3.0VarEntegre güvenlik korumaları, yüksek verimlilikPremium dizüstüler, endüstriyel uygulamalar
    NXP PTN5110100W (20V/5A)USB PD 3.0VarDisplayPort Alt Mode, Thunderbolt desteği, geniş uyumlulukOyun laptopları, yüksek performanslı sistemler
    Richtek RT1715100W (20V/5A)USB PD 3.0VarEsnek güç dağıtımı, düşük güç tüketimiUltra ince dizüstüler, hibrit cihazlar
    Analog Devices (Maxim) MAX77958100W (20V/5A)USB PD 3.0VarAkıllı cihaz algılama, I²C ve GPIO desteğiYüksek kaliteli dizüstüler

    USB PD Firmware Güncellemeleri ve PD 3.0 ile İlişkisi:

    Dizüstü bilgisayar üreticileri zaman zaman USB PD (Power Delivery) firmware güncellemeleri yayınlar. Bu güncellemeler, USB-C PD denetleyici çiplerinin (firmware tabanlı çalışan mikrodenetleyiciler) güncellenmesi için gereklidir.

    USB PD Firmware Güncellemesi Neden Gerekir?

    USB PD firmware güncellemeleri genellikle şu nedenlerle yayınlanır:

    Uyumluluk Güncellemeleri

    • Yeni şarj cihazları veya USB PD 3.0/3.1 standartlarını daha iyi desteklemek için
    • USB-C şarj cihazları ile uyumluluk sorunlarını gidermek
    • Özellikle Apple, Dell, HP, Lenovo gibi markaların farklı adaptörleri ile uyum problemlerini çözmek

    Güç Yönetimi ve Stabilite İyileştirmeleri

    • Daha kararlı voltaj ve akım geçişleri sağlamak
    • Anlık voltaj düşüşleri, aşırı ısınma veya şarj kesintilerini önlemek
    • Güç akışını daha verimli yönetmek

    Güvenlik ve Koruma Güncellemeleri

    • Aşırı akım koruması (OCP), aşırı voltaj koruması (OVP), kısa devre koruması (SCP) gibi güvenlik önlemlerinin güncellenmesi
    • Yeni PPS (Programmable Power Supply) özelliklerini daha iyi yönetmek

    USB PD 3.1 ile Genişletilmiş Güç Aralığı (EPR) Desteği

    • Eğer donanım uygunsa, USB PD 3.0 cihazları bazı firmware güncellemeleri ile USB PD 3.1’e kısmen yükseltilebilir
    • Örneğin, 100W üzeri (140W/240W) şarj desteği eklenebilir

    PD Firmware Dosyası Hangi Bileşenler Tarafından Sağlanıyor?

    PD firmware güncellemesi, dizüstü bilgisayar üreticisinin belirlediği PD denetleyici çipi üreticisi tarafından sağlanır. Bunun için en iyi yöntem dizüstü bilgisayar üreticisinin sunduğu güncelleme dosyasını kullanmak olacaktır.

    PD Firmware Güncellemesi Nasıl Yapılır?

    • Üretici web sitesinden en son BIOS ve sürücü güncellemelerini kontrol edin. Genel olarak bios için yeni bir güncelleme olmadan sadece tek bir dosya ile PD firmware güncellemesi yapılabilir. Üreticiler bir PD firmware güncellemesi yayınladıktan sonra yeni bir bios güncellemesi yayınlamış ise PD firmware güncellemesini bios dosyası içine yerleştirmiş olurlar. Yani PD güncelleme dosyası sonrasında bir bios güncellemesi yayınlanmış ise ek olarak PD dosyasını güncelleme ihtiyacınız olmayacaktır.
    • Güncellemeler Windows Update, Lenovo Vantage, HP Support Assistant, Dell Command Update gibi araçlarla da otomatik olarak gelebilir.

    Son olarak Firmware Güncellemelerinin Önemi ve Üretim Sonrası Cihaz Güncellemeleri Hakkında Bilgilendirme Yapalım: Günümüz teknolojik cihazları, piyasaya sürülmeden önce kapsamlı testlerden geçmesine rağmen, satışa sunulduktan sonra da yazılım güncellemelerine ihtiyaç duyabilir. Bu güncellemeler genellikle “firmware güncellemeleri” olarak adlandırılır ve cihazların donanımı ile yazılımı arasındaki etkileşimi düzenleyen düşük seviyeli yazılımlardır. Üreticiler, donanımlarını sürekli olarak daha verimli, güvenli ve uyumlu hale getirmek için düzenli olarak firmware güncellemeleri yayınlar.

    Firmware Güncellemeleri Neden Gereklidir?

    1. Hata Düzeltmeleri ve Kararlılık Artışı
      • Üretim aşamasında fark edilmeyen veya gerçek kullanım senaryolarında ortaya çıkan hatalar firmware güncellemeleri ile düzeltilir.
      • Ani donmalar, aşırı ısınma, uyumsuzluk sorunları gibi problemler giderilebilir.
    2. Güvenlik Açıklarının Giderilmesi
      • Cihazlar piyasaya sürüldükten sonra keşfedilen güvenlik açıkları siber saldırılara karşı risk oluşturabilir.
      • Firmware güncellemeleri, kötü amaçlı yazılımlara veya yetkisiz erişimlere karşı güvenlik yamaları sunar.
    3. Performans ve Verimlilik Artışı
      • Firmware güncellemeleri, donanımın daha iyi yönetilmesini sağlayarak enerji verimliliğini artırabilir.
      • Daha hızlı işlem yapma, batarya ömrünü uzatma veya bağlantı hızlarını artırma gibi iyileştirmeler sunabilir.
    4. Yeni Özelliklerin ve Uyumluluğun Sağlanması
      • Donanımın destekleyebileceği yeni özellikler firmware güncellemeleri ile aktif hale getirilebilir.
      • Örneğin, bir dizüstü bilgisayarın USB PD 3.0’dan PD 3.1’e geçiş yapabilmesi, firmware güncellemesi ile mümkün olabilir.
      • Yeni işletim sistemleri veya yazılımlar ile daha iyi uyumluluk sağlanabilir.
    5. Donanımın Kullanım Ömrünün Uzatılması
      • Eski donanımlar için üreticiler, yazılım optimizasyonlarıyla cihazın daha uzun süre sorunsuz çalışmasını sağlar.
      • Örneğin, bir anakartın BIOS güncellemesi ile daha yeni işlemcileri destekleyebilmesi mümkün olabilir.

    Firmware güncellemeleri, modern cihazların sürekli olarak geliştirilmesini sağlayan kritik bir süreçtir. Üreticiler, cihazlarını piyasaya sürdükten sonra bile müşteri deneyimini iyileştirmek, güvenlik açıklarını kapatmak ve yeni özellikler eklemek için bu güncellemeleri yayınlar. Kullanıcılar, cihazlarının en iyi performansta ve en güvenli şekilde çalışmasını sağlamak için düzenli olarak firmware güncellemelerini kontrol etmeli ve uygulamalıdır.